Είναι αλήθεια ότι τα δελφίνια νιώθουν ενσυναίσθηση;

Στη λαϊκή κουλτούρα, υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες για δελφίνια που σώζουν ανθρώπους από ναυάγια και έρχονται στις ακτές αναζητώντας ανθρώπινη παρέα. Όλα αυτά εγείρουν ένα λογικό ερώτημα: Εννοούμε πραγματικά κάτι για τα δελφίνια; Το γεγονός ότι αυτά τα ζώα τραβούν κάποιον που πνίγεται έξω από το νερό σημαίνει ότι τα δελφίνια αισθάνονται ενσυναίσθηση;

Η ενσυναίσθηση είναι μια περίπλοκη διανοητική διαδικασία που απαιτεί υψηλό επίπεδο γνωστικής ανάπτυξης – εξελικτικά – και κοινωνικό μυαλό. Τα δελφίνια, παρά το γεγονός ότι πληρούν αυτές τις απαιτήσεις, έχουν τη φήμη ότι δεν είναι τόσο φιλικά όσο μας κάνουν να πιστεύουμε οι ζωολογικοί κήποι. Αν σας ενδιαφέρει να λύσετε αυτό το ζήτημα, διαβάστε παρακάτω.

Ενσυναίσθηση και θεωρία του νου

Μπορούμε να ορίσουμε την ενσυναίσθηση ως τη γνωστική ικανότητα ενός ατόμου να κατανοεί και να συμμετέχει στα συναισθήματα του άλλου. Έχετε χασμουρηθεί ποτέ επειδή είδατε κάποιον άλλο να το κάνει; Ίσως κάποιος φίλος σου έχει πει “Αν κλάψεις, τότε θα κλάψω”. Όλα αυτά είναι ενσυναίσθηση: να νιώθεις αυτό που νιώθει ο άλλος.

Η ενσυναίσθηση αναδύεται ως μια προσαρμοστική διαδικασία στα κοινωνικά είδη, καθώς είναι ένας από τους πιο εξελιγμένους μηχανισμούς συνύπαρξης μεταξύ των ατόμων. Χωρίς αυτήν, η ομαδική συνοχή είναι αδύνατο να επιτευχθεί. Επιπλέον, οι απαιτήσεις για ενσυναίσθηση περιλαμβάνουν επίσης μια γενικευμένη αυτογνωσία μεταξύ των διαφορετικών μελών της ένωσης.

Αυτή η προβολή της αυτογνωσίας είναι αυτό που γνωρίζουμε ως θεωρία του νου. Ένα καλό παράδειγμα θα ήταν να παίξουμε ένα συγκεκριμένο τραγούδι για έναν φίλο που περνάει δύσκολα γιατί θυμόμαστε πώς μας βοήθησε να φτιάξουμε τη διάθεσή μας. Υποθέτουμε ότι, στο μυαλό τους, θα συμβεί η ίδια διαδικασία όπως και στο δικό μας.

Τα δελφίνια και η θεωρία του νου

Τα δελφίνια έχουν αποδείξει ότι μπορούν να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη, έχουν ένα περίπλοκο κοινωνικό σύστημα και διαθέτουν εξαιρετικά εξελιγμένη επικοινωνία. Τι γίνεται όμως με τη θεωρία του νου; Τα δελφίνια αποδίδουν την ψυχική τους κατάσταση σε άλλους;

Η απάντηση είναι ναι. Το 2010, ο Uwano και η ομάδα ερευνητών του το απέδειξαν σε ένα πείραμα στο οποίο τα δελφίνια, εκπαιδευμένα να ακολουθούν μια σειρά από εντολές μέσω χειρονομιών, ήταν πιο πιθανό να ανταποκριθούν στην κατεύθυνση του βλέμματος του φροντιστή παρά στην ίδια τη χειρονομία.

Δηλαδή, τα δελφίνια έδιναν μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό που πίστευαν ότι ήθελε ο φροντιστής τους παρά στην ίδια την παραγγελία. Δεδομένων όλων αυτών, μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο να πούμε ότι τα δελφίνια νιώθουν ενσυναίσθηση; Η απάντηση είναι ναι. Δείτε πώς τελικά οι ερευνητές απέδειξαν αυτό το γεγονός.

Τα δελφίνια νιώθουν ενσυναίσθηση και ενεργούν ανάλογα

Η ενσυναίσθηση είναι μια διαδικασία που οι επιστήμονες έχουν ήδη εντοπίσει σε μια μεγάλη ποικιλία μη ανθρώπινων ειδών, από μικρά ποντίκια έως ελέφαντες. Αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να το μελετήσουμε μέσω έμμεσων παρατηρήσεων, δηλαδή με βάση τις συνέπειές του. Πώς αποδεικνύει κανείς ότι αισθάνεται ενσυναίσθηση; Η απάντηση είναι πολύ απλή: μέσω της βοηθητικής συμπεριφοράς.

Πριν από τη διεξαγωγή οποιουδήποτε πειράματος, υπήρχε ήδη η υποψία ότι τα δελφίνια έχουν ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα, ρίξτε μια ματιά στα πολύ ξεκάθαρα στοιχεία παρακάτω:

• Οι καταδύσεις σε περιοχές όπου υπάρχουν δελφίνια είναι σχετικά επικίνδυνες, αλλά όχι επειδή μπορούν να σας επιτεθούν. Τα δελφίνια γνωρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν αναπνέουν κάτω από το νερό και προσπαθούν να σώσουν τους δύτες νομίζοντας ότι πνίγονται. Η απότομη αλλαγή της πίεσης που συμβαίνει με την πολύ γρήγορη επιστροφή στην επιφάνεια μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο ανθρώπινο σώμα.
• Τα δελφίνια υπερασπίζονται άλλα είδη από τους καρχαρίες. Αυτά τα μεγάλα ψάρια είναι ο φυσικός εχθρός των δελφινιών και υπάρχουν πολλές ιστορίες για το πώς υπερασπίζονται τους κολυμβητές από επιθέσεις καρχαριών ή λειτουργούν ως δόλωμα για να τους κρατήσουν μακριά από ομάδες φαλαινών.
• Τα δελφίνια βοηθούν τους συνανθρώπους τους. Όταν ένα δελφίνι στην ομάδα είναι πολύ αδύναμο ή τραυματισμένο, τα άλλα μέλη της ομάδας κολυμπούν για να το προστατεύσουν. Με αυτόν τον τρόπο, το βοηθούν να ανέβει στην επιφάνεια ώστε να μπορεί να αναπνέει.

Περισσότερα στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι τα δελφίνια νιώθουν ενσυναίσθηση

Ταυτόχρονα, σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα και πειραματικές συνθήκες, οι ερευνητές ανακάλυψαν τα ακόλουθα σχετικά με την ενσυναίσθηση σε αυτά τα ζώα:

• Η τεράστια πολυπλοκότητα του κοινωνικού τους συστήματος αποτελεί πρόσφορο έδαφος για ενσυναίσθηση. Ο μεγάλος εγκέφαλος των δελφινιών και η παρατεταμένη παιδική τους ηλικία δημιουργούν τέλειες συνθήκες για την ανάπτυξη της αίσθησης της ομαδικής συνοχής και την ανάλογη δράση.
• Η σχέση μητέρας-παιδιού είναι το κλειδί για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης στα δελφίνια. Οι μητέρες διδάσκουν στις γάμπες τους πώς να συμπεριφέρονται στην ομάδα και όχι μόνο μέσω της συμπεριφοράς τους. Το κάνουν και με τα δικά τους «λόγια», αφού ταυτίζονται με σφυρίγματα και μιλάνε ο ένας για τον άλλον.
• Η ικανότητά τους να μιμούνται τη συμπεριφορά είναι μέρος της ανάπτυξης της ενσυναίσθησης. Σε μελέτες συγκριτικής ψυχολογίας, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το μοσχάρι δελφίνι ανέπτυξε ενσυναίσθηση για τα άλλα μέλη της ομάδας μιμούμενος τη συμπεριφορά της μητέρας του.

συμπέρασμα

Εν κατακλείδι, θέλουμε να αναφέρουμε τον διάσημο ανθρωπολόγο και περιβαλλοντολόγο Loren Eiseley. Μίλησε για «τέλος της μακράς μοναξιάς», όπου το ανθρώπινο είδος, μετά από χιλιάδες χρόνια, απαλλάσσεται από το αίσθημα της απομόνωσης που έρχεται με την πίστη ότι είμαστε τα μόνα έξυπνα όντα που υπάρχουν. Και εσύ? Τι νομίζετε;

Μπορεί να σας ενδιαφέρει…